|
|
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kontakt ul. Piłsudskiego 27, 31-111 Kraków cracovialeopolis@gmail.com ![]() |
KWARTALNIKI2005 | 2004 | 2006 | 2003 | 2007 | 2001 | 2002 | 2000 | 1999 | 1998 | 1997 | 1996 | 1995 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022
Jerzy Wolański, Z DZIEJÓW GRZYMAŁOWA (2)Udało mi się ustalić pewną liczbę z konieczności dość przypadkowych dat, ważnych dla rozwoju Grzymałowa, które podaję w porządku chronologicznym: Rok 1818 – Konstancja Rzewuska buduje na cmentarzu kaplicę mszalną. Po kaplicy tej nie pozostał kamień na kamieniu. Rok 1843 – Grzymałów siedzibą Urzędu Pocztowego. Ok. 1860–67 – Grzymałów siedzibą Urzędu Powiatowego. Po reformie administracyjnej z 1867 r. miasteczko traci ten status na rzecz Skałatu. Gdy jednak sejmowa komisja terytorialna uchwala w maju 1875 r. rezolucję o ponownym przeniesieniu starostwa do Grzymałowa i wnosi ją przed Wysoką Izbę, silne skałackie lobby torpeduje wniosek Komisji. Rok 1866 – Plaga cholery w Grzymałowie. Pisze o niej Leonard Piniński do przyjaciela w liście z września 1866: ...U nas cholera okropnie wymiata ludność, z początku żydowską, a teraz chrześcijańską. Przeszło dwieście kilkadziesiąt wymarło na 4000 mieszkańców i jeszcze końca nie ma. Co rano donoszą o nowych wypadkach. Najzdrowsi ludzie, z którymi się wczoraj mówiło, do rana znikają ze świata... Co dalej będzie – Wola Opatrzności!... Rok 1873 – Grzymałów siedzibą Urzędu Telegraficznego. Rok 1895 – Oświetlenie miasteczka dzięki energii elektrycznej dostarczanej przez młyn parowy. Rok 1897 – Uroczyste otwarcie kolei lokalnej Borki Wielkie – Grzymałów. Otwarcia dokonał przybyły z Wiednia minister Kolei generał Guttenberg. Towarzyszyło mu grono dygnitarzy galicyjskich. Uroczystości zakończył obiad na 70 nakryć, jakim gości w zamku grzymałowskim podejmowali bracia Pinińscy. Przejazd nową trasą, długości 32,5 km, trwał 2 godziny. Budowa zajęła dokładnie 1 rok czasu. Rok 1898 – Nominacją cesarską z 31 marca 1898, na stanowisko Namiestnika Galicji powołany zostaje Leon Piniński. Wysoką tę funkcję pełnić będzie do 8 maja1903. – Wzniesiony z inicjatywy proboszcza grzymałowskiego, ks. Aleksandra Walenty, pomnik Adama Mickiewicza dla uczczenia 100-lecia urodzin poety odsłonięty został 26 maja 1898. Pomnik ten, choć w zmienionej nieco postaci, zachował się do dziś. Rok 1901 – Powstanie parku miejskiego w Grzymałowie na terenie ofiarowanym miastu przez Pinińskich. – Nadanie Namiestnikowi Pinińskiemu dyplomu honorowego obywatelstwa miasta Grzymałowa. Rok 1902 – Powstanie Ochronki Sióstr Służebniczek. Fundatorka, siedemnastoletnia wówczas Julia Pinińska (moja matka), ofiarowała dla 3 sióstr murowany dom z pełnym urządzeniem i ogrodem. Wytypowane przez Zgromadzenie 3 zakonnice przyjechały do Grzymałowa i z dniem 18 sierpnia 1902 rozpoczęły pracę. Do obowiązków ich należało m.in.: prowadzenie ochronki dla kilkudziesięciorga dzieci, katechizacja, pielęgnowanie chorych, kursy zawodowe dla dziewcząt, opieka nad kościołem. Koszty utrzymania sióstr pokrywał dwór. Rok 1903–04 – Powiększenie grzymałowskiego kościoła przez dodanie transeptu, czyli nawy poprzecznej, i wydłużenie prezbiterium. Projekt przebudowy uwzględniał w pełni styl świątyni i jej zabytkowy charakter, świadcząc o kulturze artystycznej architekta. Tożsamości jego nie udało mi się ustalić. Powiększony kościół został konsekrowany przez wyniesionego niedawno do chwały ołtarza metropolitę lwowskiego, ks. prof. Józefa Bilczewskiego, dnia 24 września1905. Kościół został wysadzony w powietrze ok. 1970 r. Rok 1910 – Otwarcie i poświęcenie Domu Polskiego Towarzystwa Szkoły Ludowej nastąpiło 9 października 1910. Z inicjatywy ks. Aleksandra Walenty, wspartej materialnie przez Stanisława Pinińskiego, marszałka powiatu skałackiego, stanął w Grzymałowie kosztem 50 000 koron okazały budynek, w którym znalazły siedzibę różne polskie towarzystwa, jak Koło TSL, Kółko Rolnicze, Gospoda Mieszczańska, Kasyno. Znalazła się i wielka sala, mogąca pomieścić 500 osób, przeznaczona na odczyty, posiedzenia czy spektakle teatralne. Budynek byłego „Domu Polskiego” zachował się do dziś. Obecnie mieści się w nim szkoła. Rok 1914 – w czasie niepomyślnych dla Austro-Wegier krwawych walk w rejonie rzeki Zbrucz, dnia 18 VIII 1914 r. zginął w niejasnych okolicznościach ck feldmarszałek Ernst von Froreich-Szabo (1885–1914). Następnego dnia (19 VIII 1914) został on pochowany na cmentarzu grzymałowskim. Dochodzenie wykazało, że feldmarszałek został zastrzelony w okolicy Satanowa przez rosyjskich Kozaków, przebranych w mundury austriackie. Niemniej powszechnie uważano, że von Froreich-Szabo popełnił samobójstwo w poczuciu odpowiedzialności za lekkomyślne narażanie podległych mu oddziałów na ciężkie straty w ludziach. Na początku XXI w. mieszkaniec Grzymałowa, Jan Krzyśków, odnalazł płytę nagrobną feldmarszałka na zdewastowanym miejscowym cmentarzu. Na tym kończy się moja próba przedstawienia różnych faktów z dziejów Grzymałowa, które udało mi się zebrać. Zdaję sobie niestety sprawę, jak dalece niekompletnie odzwierciedlają one historię naszego miasteczka. Minęło ponad 60 lat od masowego wyjazdu Polaków z Grzymałowa. Od tego czasu wiele się zmieniło i świat nie jest już ten sam. Zmieniły się granice i ustroje polityczne. Pozostała jednak rzecz, jak sądzę, najważniejsza: przywiązanie do tradycji i miłość do ojczystych stron. Bezcenne te wartości podzielają chyba wszyscy, starzy i młodzi. Warszawa, maj 2006 r. ![]() JERZY WOLAŃSKI, ur. 1927 w Grzymałowie. Po aresztowaniu ojca przez NKWD zamieszkał wraz z matką i rodzeństwem we Lwowie, a w maju 1940 przedostał się do Generalnej Guberni. Uczył się na tajnych kompletach, mała matura w konspiracji u oo. Jezuitów w Starej Wsi, 1944. Od 1945 w Krakowie, nauka w liceum Nowodworskiego, matura 1946. Studia prawnicze ukończył na UJ w 1951 z tytułem magistra. Od 1959 w Warszawie, przez ponad 30 lat pracował w resorcie handlu zagranicznego. W latach przełomu czynny w „Solidarności”. Od 1992 na emeryturze. |