PUBLIKACJE

Ksiazki i czasopisma omówione w naszych kwartalnikach

Pałach Stanisław, ks., Ksiądz Stanisław Stojałowski. Obrońca Ludu Polskiego

W ostatnim czasie dotarły do nas cztery książeczki o kapłanach ze wschodniomałopolskim rodowodem.

Pierwsza z nich traktuje o ks. Stanisławie Stojałowskim (1845–1911), którego nazwisko – jako prekursora ruchu ludowego w Galicji – było w czasach wczesnego PRL wykorzystywane propagandowo. Jego postać popularyzowano – adresując do środowisk wiejskich – niemal jako księdza patriotę.

Ostatnio przypomniała ks. Stojałowskiego broszurka ks. Stanisława Pałacha CSMA: Ksiądz Stanisław Stojałowski. Obrońca Ludu Polskiego (Wydawnictwo Michalineum, Marki 1999).

Dowiadujemy się, że ów kontrowersyjny kapłan urodził się na podlwowskim Zniesieniu w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Wstąpił do zakonu jezuitów, gdzie zdobył wykształcenie i przygotowanie do stanu kapłańskiego. Po święceniach, w czasie pobytu studialnego w Belgii, zainteresował się Apostolstwem Modlitwy, które przeniósł po powrocie do Polski. Idea ta pochłonęła go bez reszty i skłoniła do poświęcenia się pracy społecznej w celu podniesienia poziomu bytu i oświaty wśród ludu. Po 12 latach opuścił zakon jezuitów i podjął pracę duszpasterską w archidiecezji lwowskiej. Został wpierw wikariuszem w Gródku Jagiellońskim, potem przy kościele MB Śnieżnej we Lwowie, a w końcu proboszczem w Kulikowie.

Od roku 1875 – za poparciem arcybiskupa lwowskiego – rozpoczął wydawanie dwóch pisemek dla ludu polskiego: „Wieniec” o tematyce społecznej i politycznej, oraz: Pszczółka”, poświęcona celom misyjnym i religijno-moralnym. Ta działalność ks. Stojałowskiego sprowokowała wielki rozwój czasopiśmiennictwa ludowego w Galicji i na Śląsku Cieszyńskim. Następnie rozpoczął wydawanie pism dla inteligencji: „Piast” i „Polska”, oraz dla duchowieństwa „Dzwon”. Założył Bractwo Trzeźwości oraz kolejne pismo: „Gospodarz Wiejski”. Zakładał Kółka Rolnicze oraz zainspirował powołanie w Sejmie Galicyjskim klubu katolicko-ludowego, z którego narodziło się Polskie Stronnictwo Ludowe.

Działalność ta jednak spotkała się z niechęcią konserwatystów, a sufragan lwowski bp Jan Puzyna (późniejszy kardynał krakowski) – po wizytacji kanonicznej w Kulikowie – suspendował ks. Stojałowskiego pod zarzutem zaniedbywania obowiązków duszpasterskich. Oskarżano go o nadużycia, ścigano za rzekomo niepłacone podatki, wielokrotnie przetrzymywano w więzieniu. Zabraniano czytania jego pism.

Wypowiedzi ks. Stojałowskiego miały istotnie wydźwięk radykalny, lecz nigdy nie były niezgodne z nauką Kościoła. Za nagonką na księdza kryła się zapewne obawa o zmiany społeczne, o wzrost znaczenia organizacji ludowych, dotychczas pozbawionych wpływu na życie polityczne. Wysoko cenił księdza Wincenty Witos.

Ks. Stojałowski żył przez pół roku w ekskomunice. Wreszcie udał się do Rzymu i po złożeniu wyjaśnień papieżowi Leonowi XIII został oczyszczony z zarzutów. Osiadł wtedy w Białej* i tam nadal działał, założył Towarzystwo Szkół Ludowych, narażając się tym razem nacjonalistom niemieckim.

Ostatnie lata spędził ks. Stojałowski w Krakowie, tu zmarł pogodzony z Kościołem i spoczął na cmentarzu Rakowickim.

* Dziś Bielsko-Biała.