PUBLIKACJE

Ukazały się ostatnio dwie książki poświęcone w całości wspaniałemu grodowi, który wprawdzie nie leży w obszarze naszego głównego zainteresowania, ale tuż-tuż za Zbruczem i z naszymi dziejami związany był nierozerwalnie: jest nim Kamieniec Podolski.
Pierwsza z nich to Kamieniec Podolski. Studia z dziejów miasta i regionu. Tom I. Jest to praca zbiorowa, a jej redaktorem prof. Feliks Kiryk (Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2000). Książka zawiera 19 opracowań autorskich poświęconych różnym tematom z dziejów tego Grodu Rzeczypospolitej i kultury polskiej tam tworzonej od średniowiecza po wiek XX.
Prace pochodzą z dwóch kręgów uczelnianych: Akademii Pedagogicznej oraz Politechniki Krakowskiej. Jest wspaniałą rzeczą, że do tradycyjnego już zainteresowania pracowników naukowych AP (z nazwisk trzeba wymienić przede wszystkim prof. F. Kiryka oraz dra Henryka Kotarskiego) dopisał się Wydział Architektury PK, w szczególności jego Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków. Współpraca owocuje corocznie wyprawami naukowców i studentów nad Smotrycz, a te z kolei przynoszą znakomite badania historyczne i inwentaryzacyjne.
Warto dodać, że Kamieniec Podolski jest miejscem absolutnie niezwykłym, tak z racji niepowtarzalnego położenia i historycznej zabudowy (straszliwie przerzedzonej w czasie II wojny), jak i ze względu na niebanalną historię. W tomie poruszono wiele wątków historycznych, społecznych, gospodarczych, architektonicznych. Pisze się o historii Podola i Kościele katolickim tamże, o lokacji miasta, o wpływach zachodnioeuropejskich w zabudowie miasta, o fortyfikacjach i słynnym moście między miastem a zamkiem, o życiu w twierdzy kamienieckiej, o panowaniu tureckim i o jeszcze innych sprawach.
Autorem drugiej książki jest Jan Przybył, a tytuł brzmi: Kamieniec Podolski albo Trylogia na nowo przeżywana (Wydawnictwo „Nortom”, Wrocław 1998). Autor konfrontuje topografię i obiekty tego grodu z zapisami Sienkiewicza. W przedmowie pisze tak:
Niniejsza książeczka nie jest ani pracą naukową, ani przewodnikiem turystycznym. Nie zawiera też dokładnego opisu budowli kamienieckich. [...]
W tym miejscu warto zaznaczyć, że pomimo wyjątkowo burzliwej historii miasta żadne oblężenie nie spowodowało takiej jego dewastacji, jak 70 lat rządów czerwonej hołoty. Ciekawym przedsięwzięciem byłoby wydanie jednocześnie książki Prusiewicza sprzed 80 lat i książki będącej sprawozdaniem z tego, co pozostało (jeśli w ogóle pozostało) po opisywanych przez Prusiewicza budowlach. [...] bo dopiero taki eksperyment pozwoli nam (choć w jakże bolesny sposób!) przekonać się, co to znaczy komunizm.
[...] moim zasadniczym celem było dopomóc miłośnikowi Trylogii w przeprowadzeniu swoistej wizji lokalnej na miejscu. Dlatego też najwięcej uwagi poświęciłem opisom fortyfikacji oraz sprawie bezpośrednio związanej z lekturą „Pana Wołodyjowskiego” – oblężeniu Kamieńca przez armię sułtana Mahometa IV w dniach 12–26 sierpnia 1672 roku. Temu wszystkiemu mają także służyć zamieszczone w książce mapka oraz w miarę dokładne opisy tras wędrówki. [...]
I my zachęcamy do odwiedzenia tego niezwykłego Grodu Rzeczypospolitej!