PUBLIKACJE

Ksiazki i czasopisma omówione w naszych kwartalnikach

Wołczański Józefa ks., Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie 1918–1939

Uniwersytet lwowski był trzecim w naszej historii, po krakowskim (Kazimierz Wielki, Królowa Jadwiga) i wileńskim (Stefan Batory). Akademia Lwowska została erygowana przez króla Jana Kazimierza w 1661 r. na bazie wcześniejszego kolegium jezuickiego i zrównana w prawach i przywilejach z Akademią Krakowską (co wzbudziło jej protesty i bojkot – wspominaliśmy o tym w CL 3/03, s. 1).

Teologia była w Akademii Lwowskiej od samego początku. W rok po I rozbiorze (1773), po zdegradowaniu przez Austriaków uczelni do rangi liceum, została teologia przeniesiona do jednego z lwowskich klasztorów. Stan taki trwał do roku 1784, gdy cesarz Józef II reaktywował uniwersytet we Lwowie, ale po 21 latach (1805) został on ponownie zamieniony na liceum. Dopiero w r. 1817 cesarz Franciszek I powołał do życia nowy, niemieckojęzyczny uniwersytet, oczywiście z teologią, który pod jego imieniem dotrwał do 1918 r. Od 1879 r. obowiązywał już na Uniwersytecie Lwowskim język polski (teoretycznie, bo używano go na teologii również wcześniej, a także później*). W niepodległej Polsce Uniwersytet Lwowski otrzymał imię swego założyciela, króla Jana Kazimierza.

Można więc powiedzieć, że to właśnie Wydział Teologiczny zaświadcza ciągłość 278-letniej historii Uniwersytetu Lwowskiego (1661–1939), gdy inne dyscypliny akademickie przeżyły dwie przerwy: 11 i 12 lat. Obecna przerwa trwa już lat 64...

Praca ks. Wołczańskiego wypełnia w części bolesną lukę, ponieważ nie ma dotąd pełnego, współczesnego opracowania dziejów UJK. W bibliografii pracy Księdza znajdujemy tylko opracowania prof. L. Finkla i S. Starzyńskiego z końca XIX w. oraz ukraińską pracę E. Lazarenki z 1961 r. (zapewne dość odbiegającą od naszego punktu widzenia). Do redagowania opracowania zbiorowego przymierzał się śp. doc. Artur Leinwand w Warszawie, nie wiemy jednak, czy ktoś to kontynuuje**.

Książka ks. J. Wołczańskiego – obok szczególnej wartości dla dziejów uczelni teologicznych w Polsce w XX wieku – jest zarazem więc pierwszą jaskółką w przedmiocie historii Uniwersytetu Lwowskiego. Oby za tym dziełem poszło pełne opracowanie historii jego Wydziału Teologicznego, od samego początku w XVII wieku.

W swojej książce ks. Wołczański, po omówieniu organizacji studiów teologicznych oraz kadry naukowo-dydaktycznej w opracowywanym okresie, opisuje szczegółowo wszystkie katedry tamtego czasu, tryb nauki i zdobywane stopnie, problemy studenckie. Na końcu omawia aktywność naukowo-teologiczną i intelektualną kadry Wydziału oraz bilans dokonań i tragedię jego unicestwienia.

Pracę uzupełnia ponad 100 zdjęć.

* Na tym samym wydziale studiowali również klerycy grekokatoliccy i niektóre przedmioty dotyczące ich obrządku były wykładane po rusku. W latach 1787–1804 ces. Józef II erygował we Lwowie filozoficzno-teologiczny Instytut Ruski, z polskim językiem wykładowym!

** Tymczasem powstały aż dwie poważne monografie historyczne Politechniki Lwowskiej – w Gdańsku i Krakowie.