PUBLIKACJE

Mamy już dziewiąty, opasły tom (380 stron oraz ponad 450 ilustracji) dokumentu naprawdę bezcennego: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego pod redakcją prof. Jana Ostrowskiego (wyd. Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2001). Tom obejmuje pas terenu od Lwowa na południe, aż po Karpaty. Przedstawiono 29 świątyń, w tym 3 w Stryju, różnej wartości i stanu zachowania. Przewagę mają niewielkie kościółki wiejskie lub małomiasteczkowe, w większości zmasakrowane przez sowieckich barbarzyńców. Tylko dwa z nich – w Stryju i w Szczercu – przetrwały II wojnę bez większego uszczerbku. Wiele innych nie istnieje...
Bardzo interesujące dla nas – poza głównym tematem – są zawarte na początku każdego opracowania kościoła opisy historyczne miejscowości, które, podobnie jak w książkach dra T. Kukiza (o czym pisaliśmy w CL 1/02), tworzą podwaliny przyszłego pełnego s ł o w n i k a geograficzno-historycznego Małopolski Wschodniej, w czym i nasz kwartalnik ma niejaki udział.
Wśród opracowanych miejscowości i kościołów widzimy przede wszystkim Stryj i Żydaczów, a także Kochawinę, Żurawno (miejsce urodzenia Mikołaja Reja), bliższe Lwowa m.in. Hodowicę i Nawarię, Szczerzec i Siemianówkę, Rozdół (Lanckorońskich), a całkiem na południu Skole (dobrze nam znane z poprzedniego numeru CL), a w sercu gór – Feliciental.
To ostatnie hasło przyciąga naszą uwagę jako ciekawostka. Znamy tę nazwę, wycieczka TMLiKPW z Krakowa przejeżdżała tamtędy w 2001 roku (obecnie oczywiście inaczej się nazywa). Domyślaliśmy, że była to kolonia austriacko-niemiecka z okresu zapędów germanizacyjnych Austrii w 1. połowie XIX w. Teraz poznaliśmy szczegóły: wieś nazywała się dawniej Smorze i powstała w XVI w. na mocy przywileju królowej Bony. Właścicielami byli m.in. Wysoczańscy i Kropiwniccy. Po I rozbiorze przejął ją rząd austriacki, a w 1835 r. założono tu kolonie niemieckie Annaberg i Felizienthal, sprowadzając osadników z zachodnich Czech. Dla nich to zbudowano w 1861 r. drewniany kościółek. Niemcy żyli tam do II wojny światowej. Od 1989 r. kościół jest cerkwią prawosławną.

Na marginesie: jesteśmy pełni uznania dla twórców i wydawców serii Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospoltej, nie możemy jednak zrozumieć, dlaczego stosuje się nazwę województwo ruskie, a nie np. Małopolska Wschodnia, równie historycznie uzasadnioną (i bardziej adekwatną do tematu dotychczasowych tomów, nie mówiąc o względach, których tu rozwijać nie ma potrzeby).