PUBLIKACJE

Pałac w Podhorcach wzniósł w 1.połowie XVII w. Stanisław Koniecpolski, hetman wielki koronny. Jedna z najwspanialszych staropolskich rezydencji magnackich, otoczona rozległym parkiem, jest położona w pięknym krajobrazie na skraju tzw. płyty podolskiej, nieco ponad 60 km na wschód od Lwowa. Na temat tego niezwykłego, choć dziś zdewastowanego zabytku naszej kultury powstał piękny dokument – książka-album pt. Podhorce. Dzieje wnętrz pałacowych i galerii obrazów. Opracowali ją najbardziej chyba kompetentni znawcy tego typu obiektów, gospodarze zamku wawelskiego: Jan K. Ostrowski i Jerzy T. Petrus. Książka liczy prawie 190 stron i zawiera 564 zdjęć i rysunków, które ilustrują w sposób niezwykle szczegółowy i nowatorski nie tylko dawny inwentarz artystyczny zamku, lecz także jego rozmieszczenie.

Po Koniecpolskich pałac przeszedł na własność Sobieskich, a następnie Rzewuskich i Sanguszków, w których posiadaniu pozostawał do czasu II wojny światowej. Jego bogato wyposażone wnętrza, niemal bez zmian, przetrwały do początku XX wieku, funkcjonując i jako wielkopańska rezydencja, i poczynając od połowy w. XIX jako prywatne muzeum, poświęcone osobie króla Jana III oraz zwycięstwom polskiego oręża. Wskutek nacjonalizacji przez władze sowieckie budowla użytkowana jako szpital i sanatorium była systematycznie dewastowana; zbiory uległy rozproszeniu, a pożar w 1956 r. zniszczył ostatecznie wyposażenie sal, kładąc kres istnieniu okazałych stropów z malowidłami oraz wielu elemenów architektonicznych.

Omawiana książka jest obszerną monografią wnętrz pałacu podhoreckiego i wypełniającej je galerii obrazów. Jak informuje inwentarz z r. 1768, zbiór ten liczył wówczas około 900 obrazów. Autorom udało się zidentyfikować (na podstawie inwentarzy, opisów i dawnych fotografii) 492 obrazy, z czego 289 zachowanych i 203 zaginionych. W większości malowidła pochodzące z Podhorzec trafiły do Lwowskiej Galerii Sztuki i Muzeum Okręgowego w Tarnowie; pewna część znalazła się też w innych zbiorach lwowskich – Muzeum Historycznym i Muzeum Historii Religii. Kilkanaście obrazów udało się zidentyfikować w muzeach i prywatnych kolekcjach w Polsce, Brazylii i USA.
Ukazanie się monografii galerii podhoreckiej należy uznać za wydarzenie ważne dla polskiej historii sztuki, zwłaszcza dla badań nad dziejami polskiego kolekcjonerstwa. Zakres i metoda badań przyjęte w tej pracy, a także posłużenie się techniką komputerową dla unaocznienia omawianej problematyki nie mają precedensu w rodzimej literaturze naukowej. Tylko w pewnym zakresie odwołać się tu można do opublikowanej w 1932 r. monumentalnej pracy lwowskiego uczonego Tadeusza Mańkowskiego Galeria Stanisława Augusta.

Punkt wyjścia dla opracowania stanowiła identyfikacja każdego z malowideł w spisach inwentarzowych zamku z lat 1768, 1812, 1859, 1887 i 1939 oraz w zgromadzonej archiwalnej dokumentacji fotograficznej. Dane te pozwoliły nie tylko na ideową rekonstrukcję nieistniejącej już kolekcji, ale również umożliwiły, w oparciu o rysunkowy inwentarz z r. 1859, ukazanie rozmieszczenia obrazów (reprodukowanych we właściwej skali i wmontowanych w odpowiednie miejsca) we wnętrzach pałacowych, stwarzając niemal iluzję wędrówki po nieistniejących komnatach. Książka stanie się niewątpliwie również ważnym źródłem dla opracowania programu ekspozycji w salach pałacowych po zakończeniu rozpoczętych niedawno prac konserwatorskich, wspartych finansowo przez polskie Ministerstwo Kultury. Pałac bowiem jest obecnie oddziałem Lwowskiej Galerii Sztuki.
Książka o Podhorcach jest efektem wielu lat badań prowadzonych przez autorów w modelowej współpracy z ukraińskimi badaczami sztuki, której we Lwowie patronował dyrektor tamtejszej Galerii Sztuki Borys Woźnicki. Do jej powstania przyczyniły się pracownice Galerii – Oksana Kozyr i Tatiana Sabodasz. Ze strony Muzeum Okręgowego w Tarnowie współpracowała Angela Sołtys. Dokumentacja fotograficzna jest dziełem St. Michty. Prowadzenie badań nad podhorecką galerią w znacznym stopniu wsparł Komitet Badań Naukowych, który wraz z Fundacją Lanckorońskich sfinansował wydanie książki. (PG)