PUBLIKACJE

Nasi Czytelnicy wiedzą kim był profesor Jan Janów, bo jego biogram zamieściliśmy w CL 4/01. Rodem z okolic Kałusza, językoznawca wykształcony we Lwowie, jako przedmiot swej pracy naukowej wybrał języki ruskie, które wykładał przed wojną we Lwowie, a po wojnie na UJ. Jego szczególne zainteresowanie kierowało się ku związkom językowym polsko-ukraińskim, a stąd badania gwar małoruskich, w tym huculskich, oczywiście w latach międzywojennych. I oto w 50-lecie śmierci Profesora (1952) ukazał się wydany z jego materiałów Słownik huculski, opracowany i przygotowany do druku przez prof. Janusza Riegera z UJ (Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków 2000).
Słownik huculski – ściślej huculsko-pokucki – to dzieło niezwykłe. Obejmuje około 9000 haseł na prawie 300 stronach (formatu naszego kwartalnika), z dwoma mapkami i 20 fotografiami. Przy każdym haśle podano przykłady zastosowań.
Nas, jako nieprofesjonalistów, najbardziej interesują wnioski z zebranego materiału. Oto we Wstępie, w którym wydawca spuścizny po J. Janowie przedstawia rezultaty jego badań, otrzymujemy nie tylko kolejne potwierdzenie nieruskich korzeni Hucułów, ale jeszcze dalej idące supozycje w kwestii wcześniejszego – sprzed przybycia pasterzy wołoskich – zaludnienia Pokucia. Czytamy (str. VIII):
[...] Rezultatem tych studiów jest opis fonetyki huculskiej (...), opis rumuńskich elementów fonetycznych, morfologicznych i leksykalnych w gwarach huculskich (...), ustalenie podziałów dialektycznych Huculszczyzny i Pokucia (...), obfity zbiór słownictwa huculskiego prezentowany w niniejszej publikacji. Badania nad starym słownictwem polskim, zachowanym zarówno w gwarach rumuńskich na Bukowinie, jak i w gwarach huculskich, nasunęły przypuszczenie o dawnych bezpośrednich kontaktach polsko-rumuńskich w tym regionie i o pierwotnym zasiedleniu Huculszczyzny przez jakieś polskie plemię (...). Z kolei badanie elementów romańskich w gwarach huculskich pozwoliło wysnuć wniosek o arumuńskim* pochodzeniu przodków dzisiejszych Hucułów (...).
Wydaje się, że głównym celem badań J. Janowa, przynajmniej w latach 1936–1937, prowadzonych na Huculszczyźnie przez niego samego i pod jego kierunkiem przez S. Hrabca i F. Lewandowskiego (według specjalnych kwestionariuszy), było zebranie słownictwa, a na jego podstawie – ukazanie historii Hucułów i ich pochodzenia na tle związków z żywiołem polskim z jednej strony oraz rumuńskim czy arumuńskim – z drugiej. Widzimy to w stwierdzeniu o bardzo dawnych kontaktach językowych polsko-rumuńskich i bezpośrednim wpływie polskim na rumuński, o pierwotnym polskim osadnictwie na Huculszczyźnie (...). Trudno te wywody przyjąć bezkrytycznie, ale trzeba je brać pod uwagę. Potwierdzają to obserwacje dotyczące elementów rumuńskich i arumuńskich w słownictwie, frazeologii, a także w pewnych konstrukcjach huculskich, uwagi badacza o dwóch odłamach gwar huculskich i o różnym ich nasyceniu pożyczkami rumuńskimi. [...]
Temat pochodzenia górali wschodniokarpackich (i szerzej: ludności Wschodniej Małopolski w ujęciu historycznym) interesuje nas szczególnie – zagadnienie to przedstawialiśmy już kilkakrotnie (CL 3/97, 3/01, 2/02). Niebawem zamieścimy omówienie opracowania o zachodniosłowiańskich archaizmach toponimicznych w górnych częściach dorzeczy Bugu, Sanu i Dniestru). To bardzo ważne argumenty, a jest ich coraz więcej.
* Arumuni byli plemieniem pasterskim o pochodzeniu bałkańskim (trackim?), które uległo wchłonięciu przez żywioł rumuński (wołosko-mołdawski).