PUBLIKACJE

Ważnym składnikiem najnowszych, XX-wiecznych dziejów Polski, a w szczególności ziem wschodnich, w tym Małopolski Wschodniej, są i pozostaną d e p o r t a c j e, dokonywane przez sowieckich okupantów w latach II wojny. Sowieci nie byli wynalazcami tej formy ucisku nie tylko podbitych narodów – także swoich własnych obywateli, Rosjan nie wyłączając. Stosował to szeroko carat – jakże mocno odcisnęły się w naszej pamięci narodowej zsyłki po powstaniach 1831 i 1863 r. (i nie tylko) i złowroga nazwa Sybiru. Sowieci, zgodnie ze swoją ideologią, nie znającą hamulców moralnych, a z drugiej strony dysponując innymi możliwościami technicznymi (transportowymi), doprowadzili do swoistej perfekcji nieludzkie przerzucanie rzesz ludzkich na nieludzką ziemię nieprzyjazną dla mieszkańców Europy i niemal nie zagospodarowaną. Wśród budzących dreszcz zgrozy nazw geograficznych pojawiły się nowe – dla nas głównie K a z a c h s t a n.
Polsce, poza nieszczęsnymi narodami zaanektowanymi przez Rosję carską i sowiecką, przyszło złożyć największą ofiarę ludzkiego nieszczęścia. Trudno znaleźć rodzinę z ziem wschodnich, z której większa lub mniejsza część nie została wywieziona – nie mówiąc nawet o jeńcach i aresztowanych – w ciągu tych dwóch niespełna lat stalinowskiej okupacji. Z tych niemała część – przeważnie starcy i małe dzieci – zginęła, nie przystosowana do tamtejszych warunków bytowych, braku elementarnych zdobyczy cywilizacyjnych, a nawet  do klimatu.
Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego (1997) dało nam zbiorową pracę pod redakcją Stanisława Ciesielskiego, pt. Życie codzienne polskich zesłańców w ZSRR w latach 1940–1946. Studia. Poszczególne części tej książki, napisane przez czterech autorów, omawiają najpierw zasady i tryb deportacji oraz liczebność i rozmieszczenie zesłańców, warunki egzystencji (od wyżywienia po mieszkanie), pracę zesłańców, stan zdrowia, życie religijne i nastroje polskich skupisk, a z drugiej strony stosunek władz i miejscowej ludności do osadzonych tam Polaków.
Książką zainteresują się na pewno (jeśli nie woleliby raczej o tym zapomnieć) ludzie, którzy to przeżyli na własnej skórze, a także ich potomkowie. Polecamy ją także tym mieszkańcom centralnej Polski, którzy żyją w głębokim przeświadczeniu, że to oni byli najbardziej skrzywdzeni w czasie II wojny.