PUBLIKACJE

Trzej autorzy: Grzegorz Łukomski, Czesław Partacz i Bogumił Polak opracowują kolejno wszystkie wysiłki polskiego narodu i jego sił zbrojnych, zmierzające do scalenia ojczystego terytorium, rozdrapywanego na wszystkich rubieżach przez sąsiadów i zdradzieckie mniejszości narodowe. Pisali już o wojnie polsko-bolszewickiej, powstaniach wielkopolskich, o froncie cieszyńskim i froncie litewsko-białoruskim. Przed paru laty wydali Wojnę polsko-ukraińską 1918–1919 (Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, Koszalin-Warszawa 1994).
Z pierwszego rozdziału książki, wprowadzającego w zagadnienie stosunków polsko-ukraińskich przed I wojną w ówczesnej wschodniej Galicji, warto wynotować kilka ciekawych informacji (niby znanych, ale wartych przypomnienia).
Pojęcie naród ukraiński jest stosunkowo nowe. Zostało wprowadzone na przełomie XIX-XX w. przez ukraińskiego historyka i polityka, Michała Hruszewskiego. Do tego czasu ludność wyznania greckokatolickiego w Galicji i na Ukrainie sama siebie nazywała Rusinami. Austriacy nazywali ich Ruthenen, a Rosjanie Małorosjanami. Jako Ukraińców określali Polacy ludność województw kijowskiego i bracławskiego (i to nie tylko w odniesieniu do Rusinów – przyp. red.).
Pod względem ekonomicznym ludność ruska stała w Galicji wschodniej o wiele niżej od polskiej, ale też Polacy i Żydzi płacili 74% podatków, a Rusini 26%. Kościół greckokatolicki był jednym z największych latyfundystów w kraju, ale w gminach ruskich było 62% analfabetów (w polskich 26%).
We Lwowie oraz 19 największych miastach i 83 miasteczkach wzrastała procentowo ludność rzymskokatolicka o 5–6%, unicka o 1–2%, następował natomiast spadek ludności wyznania mojżeszowego.
Ciekawe informacje dotyczą spraw narodowo-językowych. Oto w XIX w. żaden z wykształconych Rusinów nie używał języka ukraińskiego (wedle dzisiejszej nomenklatury) – uważano go za martwy, staro-cerkiewno-słowiański, niezrozumiały. Używali więc „pańskiego” języka polskiego lub niemieckiego, a studenci rusińscy na uniwersytecie żądali wykładów w tych właśnie językach. Nawet księża uniccy woleli głosić kazania w cerkwiach po polsku, w domach też używali polskiego. Ofensywa ukraińskości zaczęła się dopiero pod koniec lat trzydziestych XIX w. Autorzy piszą o tym obszernie.
Książka podaje szczegółowy opis walk, a następnie kalendarium wydarzeń od 9 II 1918 do 1 IX 1919 (od 29 X 1918 dzień po dniu).