PUBLIKACJE

12 lipca 1943 r. pod Salerno na Sycylii desantowały się wojska alianckie. Na początku 1944 roku gen. Władysław Anders na czele pięćdziesięciotysięcznego 2. Korpusu objął odcinek frontu w górach Pasero. 18 maja 1944 roku po ciężkich i krwawych bojach Polacy zdobyli Monte Cassino, a 21 kwietnia 1945 roku zajęli Bolonię. Tam dla nich skończyła się II wojna światowa.
W strukturze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie niebagatelne znaczenie odgrywał Wydział Oświaty 2. Korpusu, który w przewidywaniu zakończenia działań wojennych przygotowywał się do stworzenia możliwości podjęcia nauki na uczelniach wyższych tym żołnierzom, którym wojna przerwała edukację. Wydział Oświaty miał już spore doświadczenie w organizacji szkolnictwa średniego na Bliskim Wschodzie i we Włoszech.
Temu zagadnieniu poświęcona jest książka „Polscy studenci żołnierze we Włoszech. 1945–1947”, którą przygotował i opracował Roman R. Lewicki. Geneza książki sięga roku 1989, kiedy to grupa byłych żołnierzy studentów zwróciła się z prośbą do prof. Karoliny Lanckorońskiej – ich opiekunki w czasie studiów – o napisanie artykułu na temat działalności oświatowej 2. Korpusu. Odpowiedzią był list prof. Lanckorońskiej opublikowany w „Tygodniku Polskim” w Londynie oraz w nowojorskim „Nowym Dzienniku” zatytułowany „Luka”, który zawierał apel do wszystkich ówczesnych studentów, ażeby zechcieli przesłać swoje wspomnienia (oraz zdjęcia) z tych lat. Pokłosiem tego apelu jest wspomniana książka, która ukazała się w 1996 r. w Anglii.
Roman Lewicki zamieścił dość obszerny i jakże interesujący wstęp historyczny. Przypomina w nim szczegóły niestety powszechnie nieznane. Unaocznia, iż w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie dowództwo myślało nie tylko o wojnie, zwycięskich bitwach, ale również o czasie, który musiał nastąpić po wojnie. Okresie, kiedy należy myśleć o normalnym życiu. Z myślą o tym gen. Anders zaakceptował plan studiów wyższych oraz przyrzekł zarówno pomoc finansową żołnierzom podejmującym naukę, jak i pokrycie wydatków administracyjnych dla Zrzeszenia Bratniej Pomocy Studentów oraz na opiekę lekarską. Należy nadmienić, iż 2. Korpus przez cały czas dysponował funduszem oświatowym, który utworzono przez opodatkowanie poborów oficerskich i żołdu żołnierzy szeregowych. Pracami przygotowawczymi zajmowali się szef Wydziału Oświatowego prof. Jerzy Aleksandrowicz oraz jego zastępca dr Tadeusz Bornholtz. Ośrodki akademickie żołnierzy 2. Korpusu powstały w Rzymie, Bolonii, Mediolanie i Turynie.
Druga część książki, równie interesująca, choć wydaje się nie wyczerpująca do końca tematu, to wspomnienia byłych studentów, których życie rozrzuciło po całym świecie.
Doskonałym uzupełnieniem strony tekstowej są fotografie, przypominające tamte lata, wspaniałych ludzi, których nie zmogły trudy wojny i którzy pełni werwy i zapału przystąpili do  stwarzania możliwości i szansy życiowej  dla wielu zdolnych Polaków. O tym, że ta szansa została przez wielu wykorzystana świadczy właśnie książka R. Lewickiego. Wśród fotografii znajdziemy fotokopie wielu unikatowych  i interesujących dokumentów, które świadczą o mądrości dowództwa 2. Korpusu.
Książka R. Lewickiego bez wątpienia stanowi cenne uzupełnienie historii oręża polskiego w czasie II wojny światowej. Na zakończenie pragnę nadmienić, iż książka ta zadedykowana została następującymi słowy: Pamięci polskich profesorów zamordowanych przez okupantów hitlerowskich i sowieckich w II Wojnie Światowej niniejsze wspomnienia poświęcają – studenci –żołnierze z Włoch.    (JMP)

PS. Redakcja CL serdecznie dziękuje Panu Romanowi Lewickiemu za nadesłanie  wspomnianej wyżej książki.