PUBLIKACJE

Ciągle za mało wiemy o Galicji pierwszej połowy XIX wieku, tzn. z czasu, gdy nasza, południowa część Polski, wcielona do Austrii w I rozbiorze (1772), została z jednej strony poddana wszechogarniającym przemianom, prowadzącym do stopniowej uniformizacji z innymi krajami cesarstwa (czyli przede wszystkim z właściwą Austrią, a także z np. Czechami), czego ważnym elementem była germanizacja narodu – z drugiej zaś strony była miejscem budzącego się buntu, myśli niepodległościowej i ruchów społecznych. Sytuacja i wydarzenia w Galicji tych czasów zostały przyćmione historią, która toczyła się w zaborze rosyjskim. Ze szkoły i lektur jesteśmy wszak dobrze zaznajomieni – i słusznie – z wypadkami, związanymi z Kościuszką, Napoleonem, z Powstaniem Listopadowym, z uciskiem w Królestwie Kongresowym, znamy nawet nazwiska carskich wielkorządców w Warszawie. I prawie nic lub mało o historii lokalnej, przecież nie mniej ważnej i interesującej.
Dlatego witać należy każdą nową publikację, która przybliża nas do poznania historii, rozgrywającej się w tamtej epoce między Białką a Zbruczem. Taką właśnie jest książka, napisana przez Mariana Stolarczyka p.t. „Działalność lwowskiej Centralnej Rady Narodowej” (wyd. WSP w Rzeszowie, 1994).
Szczególne znaczenie lwowskiej CRN, powstałej w 1848 r. polega m.in. na tym, że utworzyła ją polska inteligencja, która tym samym po raz pierwszy w dziejach wystąpiła na widowni życia politycznego, jako samodzielna i kierownicza siła narodu. Wspomagało ją mieszczaństwo, wypierając wspólnie z nią wpływy polityczne arystokracji i ziemiaństwa. Poczynania lwowskich demokratów miały prowadzić od zniesienia pańszczyzny, do odzyskania niepodległości przez Polskę.
Wielką wartością książki Stolarczyka jest dla zwykłego czytelnika (nie naukowca) przedstawienie w dwóch pierwszych rozdziałach dziejów, struktury i gospodarki Galicji przed 1848 rokiem. Trzeba dodać, że główną (przynajmniej pod względem ilościowym) podstawą źródłową były dla autora zasoby ossolińskie, przetrzymywane nadal we Lwowie.
Warto poinformować, że tego samego okresu I połowy XIX wieku we Lwowie dotyczą wcześniej wydane książki:
Aleksander Batowski: „Diariusz wypadków 1848 roku”, Ossolineum 1974;
Bolesław Łopuszański: „Stowarzyszenie Ludu Polskiego”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975.