PUBLIKACJE

Problem dziedzictwa zabranych Ziem Wschodnich staje się coraz żywszy w naszym społeczeństwie, także w części kręgów młodzieży. 17 września br. usłyszeliśmy w TV, że 51% Polaków nadal uważa Ziemie Utracone jako polskie. Ogrom problematyki związany z historią, kulturą i ludźmi tamtych Ziem spowodował nasze starania o utworzenie w Polsce stosownego instytutu i – pomimo chwilowej stagnacji – wierzymy, że placówka taka powstanie.
Póki co, z satysfakcją witamy organizowanie sesji oraz wydawanie książek, które świadczą o zaangażowaniu się licznych instytucji (uczelni, instytutów, stowarzyszeń), historyków i innych ludzi kultury przedmiotową problematyką, by zgłębić prawdę i przybliżyć ją społeczeństwu. Właśnie całkiem ostatnio otrzymaliśmy ze Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” w Opolu (serdecznie dziękujemy!) niezwykle ciekawą książkę pt. Powojenne losy inteligencji kresowej, zawierającą materiały z konferencji naukowej, która odbyła się w Opolu w listopadzie 2005 r. (Wydawnictwo Instytut Śląski, Opole 2007). Redaktorem pracy zbiorowej jest Elżbieta Trela-Mazur.
„Wspólnota Polska” zaprosiła na swoją konferencję 16 osób – historyków, publicystów, literatów, a także innych specjalistów, związanych z tematami zawodowo lub poza­zawodowo; ludzi zamieszkałych zarówno w RP, jak i za wschodnią granicą.
Dzięki takiemu doborowi autorów otrzymaliśmy niezwykle różnorodny zestaw tematyczny, dotyczący tak Ziem Zabranych, jak i Opolszczyzny, gdzie osiadła rzesza ekspatriantów, budując tam (z konieczności!) polskie życie. Wśród tematów „kresowych”* występują artykuły dotyczące wszystkich regionów, od Wileńszczyzny, przez Grodzieńszczyznę, Polesie i Wołyń, po Małopolskę Wschodnią. Pisze jeden z autorów (A. Wierciński):
[...] Polska przesunięta o 200–300 kilometrów na zachód stawała się, o paradoksie, mniej zachodnia niż post­jagiellońska Polska przedwojenna. Tamta z egzotycznym Polesiem i z Huculszczyzną. I ze Lwowem. A z tamtego miasta było wtedy bliżej do Europy niż z przedwojennego Wrocławia (Breslau) i powojennego. Paradoksy historii. Paradoksy geografii. I geopolityki. [...] Oraz cytat ze Stanisława Vincenza: ... I Lwów nie jest w przestrzeni, gdzieś z tamtej strony Sanu, ani nie ogranicza się do okresu lat przedwojennych, czy innych. Lwów to zamiar, obietnica i możliwość. I po co się ich wypierać?...
Lwowowi i Małopolsce Wschodniej poświęcili w części swoje artykuły: A. Wierciński (O zapominanym dziedzictwie kresowym), A. Hlebowicz (Duchowieństwo polskie za wschodnią granicą po 1945 r.), H. Stroński (Między patriotyzmem a konformizmem. Z historii losów inteligencji polskiej na Ukrainie po II wojnie światowej); w całości: S. Czerkas (Kultura polska we Lwowie po 1945 r.) oraz P. Harupa (Stanisław Adamski – działacz polski we Lwowie).
Z punktu widzenia Opolszczyzny o spuściźnie lwowskiej piszą: E. Dworzak (Rozmieszczenie ludności kresowej na terenie województwa opolskiego), ks. A. Hanich (Duchowieństwo z Kresów Wschodnich na Śląsku Opolskim po II wojnie światowej), J. Hickiewicz (Profesorowie Oddziału Elektrotechnicznego Politechniki Lwowskiej w powojennej Polsce), A. Guzik (Udział Kresowian w powstaniu i rozwoju Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Opolu), E. Trela-Mazur (Wkład Kresowian w rozwój Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu). J. Duda (Pionierzy oświaty z Kresów Wschodnich na Śląsku Opolskim), A. Wolny (Wkład Kresowian w tworzenie środowiska teatralnego w Opolu).
Cieszymy się, że opolska „Wspólnota” stanęła w rzędzie tych wspaniałych instytucji, które – jak bliskie nam Muzeum Niepodległości w Warszawie, krakowska Akademia Pedagogiczna, Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, Instytut Historii Sztuki UJ czy jeszcze sporo innych – pogłębiają i popularyzują naszą wiedzę o wielkiej spuściźnie historii i kultury Ziem Wschodnich.

* Nie lubimy określeń kresy, kresowy w odniesieniu do Ziem Wschoodnich II RP. Kresy były na dalekiej Ukrainie. Niestety określenia te przyjęły się powszechnie, a co gorsza – przekraczają już jałtański kordon.