PUBLIKACJE

Na rynku księgarskim ukazała się oczekiwana przez środowiska rodzin katyńskich – i nie tylko – książka Andrzeja Przewoźnika i Jolanty Adamskiej pt. Katyń. Zbrodnia. Prawda. Pamięć. Andrzej Przewoźnik, z wykształcenia historyk, był w latach 1992–2010 sekretarzem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, zginął 10 kwietnia 2010 r. w pamiętnej katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem. Książka jest ukoronowaniem bardzo pracowitego życia zawodowego Przewoźnika, które prawie w całości poświęcił sprawie badania i odkłamywania szeroko pojętej zbrodni katyńskiej. Książka została ukończona i opublikowana – już po tragicznej śmierci autora – dzięki staraniom Jolanty Adamskiej, długoletniej współpracownicy głównego autora. Wykonała ona niezbędne korekty i dopisała ostatnie rozdziały, stając się współautorką tego pomnikowego dzieła. Publikacja została starannie wydana przez Wydawnictwo „Świat Książki” (Warszawa 2010). Zawiera ponad 650 stron i 91 ilustracji.
W 14 rozdziałach książki znajduje się szczegółowa historia odkrywania prawdy katyńskiej od lat czterdziestych ubiegłego wieku po dzień dzisiejszy. Wszystko w oparciu o pozyskane dokumenty i badania ekshumacyjne poprzedzające budowę cmentarzy w Katyniu, Charkowie i Miednoje. Te działania autor organizował, prowadził i nadzorował osobiście.
W pierwszych dwóch rozdziałach przedstawiona jest sytuacja Polski przed II wojną światową i później, w kleszczach dwóch mocarstw totalitarnych. W kolejnych dwóch – utworzenie obozów specjalnych NKWD i sytuacja jeńców polskich na terenie ZSRR. Rozdział piąty pt. Mord przypomina decyzję Biura Politycznego WKPB z dnia 5 III 1940 o zagładzie polskich jeńców z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz z więzień tzw. Zachodniej Ukrainy i Białorusi. Przedstawiono technikę wykonywania zbrodni i mentalność funkcjonariuszy NKWD. Prawie równocześnie z decyzją o wymordowaniu ok. 25 700 polskich jeńców wojennych i więźniów władze sowieckie zarządziły ­deportację do północnego Kazachstanu rodzin tych jeńców (rozdział 6). Wskazuje to na zamysł wytępienia elit polskich z korzeniami. Cmentarzysko w Katyniu zostało ujawnione przez Niemców w 1943 r., czyli trzy lata po dokonaniu zbrodni, ale na odkrycie grobów jeńców ze Starobielska i Ostaszkowa trzeba było czekać jeszcze 50 lat.
Rozdziały 7–9 to szczegółowy opis odkrywania grobów w Lesie Katyńskim w 1943 r., prace Komisji Technicznej PCK przy ekshumacji, uzyskanie listów i przedmiotów wydobytych z dołów śmierci. Następne rozdziały to następstwa Zbrodni Katyńskiej, decyzje aliantów, zacieranie i fałszowanie śladów. Po utworzeniu w ZSRR Armii Polskiej pod dowództwem gen. W. Andersa poszukiwano „zaginionych oficerów”. Autor przedstawił matactwa władz sowieckich w tej sprawie.
Walka o prawdę zaostrzyła się w latach 90. XX wieku i na początku bieżącego. Ujawnienie miejsc pochówków jeńców ze Starobielska i Ostaszkowa pozwoliło na budowę Polskich Cmentarzy Wojennych w Katyniu, Charkowie i Miednoje, otwartych w 2000 r. Ale walka o pełne ujawnienie prawdy o zbrodni katyńskiej trwa nadal po tym roku.
Dzięki współautorce zasadnicze rozdziały książki poprzedzone są wstępem i wprowadzeniem, a zakończone epilogiem zawierającym ostatnie wypowiedzi i teksty A. Przewoźnika z początku kwietnia 2010 roku. Jako załączniki umieszczono w książce dokumenty z 1943 r. oraz teksty przemówień z 7 IV 2010 r. premiera D. Tuska (wygłoszone) i z 10 IV prezydenta L. Kaczyńskiego oraz prezesa A. Skąpskiego (niewygłoszone).    (DTS)