PUBLIKACJE

Joanna Wolańska napisała, a Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wydało w serii Poza Krajem (!) wspaniałą księgę pt. Katedra Ormiańska we Lwowie w latach 1901–1938, z podtytułem: Przemiany architektoniczne i dekoracja wnętrza (Warszawa 2010). Książka dużego formatu, liczy ponad 550 stron (w tym po polsku 450, ponadto obszerne streszczenia w jęz. angielskim, ukraińskim i armeńskim), zawiera ponad 300 ilustracji (większość to zdjęcia elementów wystroju). Publikacja została przygotowana we współpracy z Fundacją Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich.
Treść książki zamyka się w trzech częściach. Część I to ujęta w trzech rozdziałach problematyka restauracji i rozbudowy Katedry na przełomie XIX i XX wieku. Idea przedłużenia świątyni w kierunku ul. Krakowskiej w sposób zharmonizowany z częścią średniowieczną (XIV w.) i artystycznego zakomponowania jej wnętrza, a zarazem „rearmenizacji” starej części – w związku z postępującą latynizacją obrządku ormiańskiego – budziła wiele obiektywnych trudności i kontrowersji. Z tymi problemami musieli się uporać zarówno sam gospodarz Katedry i inicjator przedsięwzięcia, abp. Józef Teodorowicz, jak i zaproszeni przezeń artyści: Jan Bołoz Antoniewicz, Franciszek Mączyński, Józef Mehoffer, a wreszcie Jan Henryk Rosen i jeszcze szereg artystów odpowiedzialnych za liczne rozwiązania szczegółowe.
Część II książki poświęcona jest życiu i twórczości J.H. Rosena. Jego dzieło stworzone w lwowskiej Katedrze Ormiańskiej, stanowiące pewien kompleks historyczno-artystyczny, jest niepowtarzalnym dziełem sztuki samym dla siebie i może być uważane za jeden z ważnych czynników współtworzących artystyczny obraz Lwowa.
Część III to szczegółowe omówienie formy i treści polichromii Rosena na ścianach obu części lwowskiej świątyni ormiańskiej.
Lwowska Katedra Ormiańska zyskała swój niezwykły obraz architektoniczno-artystyczny w latach kadencji arcybiskupa Józefa Teodorowicza, zmarłego w przededniu wybuchu II wojny światowej. Sama wojna szczęśliwie nie spowodowała w niej szkód. Druga okupacja sowiecka doprowadziła do zamknięcia świątyni w 1950 r. i umieszczenia tam magazynu zbiorów muzealnych. Stan taki trwał do 2002 r., gdy katedrę oddano Ormiańskiemu Kościołowi Apostolskiemu (z Armenii), a nie katolikom obrządku ormiańskiego, których już we Lwowie zabrakło. Szczęściem świątynia nie przeszła w inne ręce…
Pani Joannie Wolańskiej należy się najwyższe uznanie za wieloletnią pracę badawczą, studia nad tematem w kraju (po tej i tamtej stronie kordonu) i poza nim (Niemcy, Szwajcaria, USA) oraz dotarcie do licznych osób, znających sytuację po kilkudziesięciu dramatycznych latach. Efektem tego jest opracowanie niezwykle szerokie, ale i drobiazgowe. Otrzymaliśmy poważny i doskonały obraz kultury polskiego Lwowa.