PUBLIKACJE

Ksiazki i czasopisma omówione w naszych kwartalnikach

Riedl Tadeusz, O Lwowie i lwowskim piśmiennictwie

♦ Pan Profesor Tadeusz Riedl wydał wcześniej 3 książki na tematy lwowskie, a ostatnio ukazała się kolejna, zatytułowana O Lwowie i lwowskim piśmiennictwie (wyd. „Bernardinum”, Pelplin 2013). Książka w naszym formacie (B5) ma ponad 200 stron tekstu (w sumie prawie 300), dużo zdjęć i reprodukcji stron tytułowych omawianych wydawnictw od końca XIX w. i czasów międzywojennych.

Składa się z dwóch części odpowiadających tytułowi. Pierwsza część – Działo się we Lwowie w wiekach XIII–XX (krótsza) to podana w skrócie historia Lwowa. Druga część O lwowskim piśmiennictwie oddaje główny temat pracy prof. Riedla i jest od tamtej czterokrotnie dłuższa. To dobrze, bo o historii Lwowa napisano już sporo, natomiast o piśmiennictwie z nim związanym i wydanym do II wojny – niewiele. Profesor wypełnia tę lukę, za co mu chwała!

Druga część, która nas tu bardziej interesuje, zawiera 45 krótkich rozdziałów
(+ Wprowadzenie). Wśród powołanych ponad tysiąca nazwisk autorów padają nazwiska najbardziej znane i mało znane, także powojenne i nie tylko polskie (ale mówimy oczywiście o polskim Lwowie, wolnym, i tym zniewolonym). Miło nam było znaleźć kilka tytułów i nazwisk związanych z naszym kwartalnikiem.

Już na początku książki dowiadujemy się, że piśmiennictwo o Lwowie zaczęło się na przełomie XVI/XVII wieku, a pierwszym (znanym) autorem był Jan Alembik (Alnpeck), syn Niemca przybyłego z Fryburga, sam już spolszczony. Od tamtego czasu rozpoczyna się wielowiekowy ciąg wydawnictw naukowych i popularnonaukowych, przedstawiających historię, zabytki, biografie lwowian, wspomnienia, pamiętniki. Ciąg twórczości manifestujący miłośnictwo miasta Lwowa*.

Wspomniane wyżej 45 rozdziałów to logicznie ułożony zestaw tematyczny prac i wydawnictw o Lwowie. Zaczyna się więc od wyliczenia opracowań historycznych, uwzględniających epoki dziejów miasta: cztery i pół wieku w Królestwie Polskim, zabór austriacki, 20-lecie międzywojenne, okupacje za II wojny, lata powojenne. Uzupełniają tę część sprawy Kościoła, świątynie, cmentarze.

Pan Profesor wybaczy, że do wymienionych epok dziejów Lwowa dołączymy jeszcze dwie – oddzielone czasy „ruskie” (po najeździe Włodzimierza w 981 r.) oraz to, co było wcześniej. Omawiana książka nie dotyczy oczywiście historii jako takiej, lecz literatury, a dla nas szczególnie ważne byłoby właśnie to, co było najwcześniej. Z różnych opracowań XIX-wiecznych czytamy o prapolskich plemionach na tamtych ziemiach, nie pada jednak imię Lędzian, a przecież od nich pochodzą od zawsze do dziś nazwy Polski u Litwinów i Węgrów (Lenkas, Lengyel), może także u Rusinów (Lęchowie, Lachy). Trudno sobie wyobrazić, by owi Lędzianie nie mieli tam właśnie – przy skrzyżowaniu głównych w tej stronie Europy dróg zachód–wschód i południe–północ – swojej głównej siedziby. Lwów i jego położenie w łańcuchu Roztocza narzucają się same.

Pisaliśmy o tym parokrotnie, opierając się głównie na badaniach prof. M. Parczewskiego z UJ oraz kilku innych (patrz CL 1/09, str. 70–
–71). Chciałoby się więc, by prace profesorów Parczewskiego, Nalepy, Labudy, Buraczyńskiego, a także arch. J. Sasa Zubrzyckiego były bodaj zasygnalizowane w następnym wydaniu cennej książki prof. Riedla.

Kolejny blok tematyczny to problematyka rozwoju urbanistycznego, infrastruktury, zabudowy miejskiej – poprzedzona rozdziałem o geografii, geologii i przyrodzie – oraz demografii.

Następny cykl rozdziałów to wkład Lwowa do polskiej nauki. Czytamy o kolejnych uczelniach, bibliotekach, archiwach, muzeach, o szkolnictwie.

Dalej o kulturze: sztuka, literatura, muzyka, teatr, kino i radio, czasopisma i księgarstwo, biografistyka. Z życia codziennego: sport, lokale gastronomiczne, miscellanea.

W obrębie każdej z dziedzin znajdujemy dziesiątki tytułów książek na szersze i węższe tematy, Już samo zapoznanie się z tytułami i nazwiskami autorów poszerza nasze rozeznanie w różnorodności czasopiśmiennictwa o Lwowie, a idąc dalej – o bogactwie problematyki, która składa się na obraz miasta – wszak jednego z 3–4 czołowych ośrodków polskiej historii i kultury. Żywej do dziś, choć nie zawsze uświadamianej.