PUBLIKACJE

Ksiazki i czasopisma omówione w naszych kwartalnikach

Sawicki Leszek, Pies i geolog drogą nie chodzą

♦ Jest wiele książek ciekawych, nie wszystkie jednak – nie ukrywajmy – są piękne. Nie mamy tu na myśli tzw. literatury pięknej, ale książki o charakterze wspomnieniowym, podróżniczym, opowieści historyczne czy wiele innych gatunków.

Książkę ciekawą i piękną napisał wrocławski lwowianin Leszek Sawicki. Ma tytuł, który zaskakuje: Pies i geolog drogą nie chodzą¹, liczy 330 stron w 27 rozdziałach i bardzo wiele ilustracji (fotografii) z wielu miejsc świata.

Omawiana książka to wspomnienia z kilku epok własnego życia autora, spisane na tle różnych okresów historii i miejsc, przede wszystkim rodzinnego Lwowa i Małopolski Wschodniej, potem Wrocławia, a jeszcze potem z części świata, w których udało się autorowi znaleźć jako zapalonemu wędrownikowi.

Leszek Sawicki pochodzi z rodziny lwowskiej, choć urodził się w Kopyczyńcach (co wynikało z czasowych pobytów ojca jako inżyniera mierniczego w różnych miejscowościach). Po powrocie na stałe do Lwowa rodzina zamieszkała przy ul. Nabielaka 37. To zaskoczenie dla niżej podpisanego, który mieszkał (choć krótko) pod nr. 35, jednak w tamtych latach nie spotkaliśmy się, bo dzieliła nas kilkuletnia różnica wieku. Za to uczyli nas ci sami nauczyciele u „Magdusi”²: pani Ziemska i pan Waligórski.

Po pierwszych rozdziałach poświęconych dzieciństwu i dorastaniu opisuje Sawicki wojnę – jej wybuch, miasto w czasie kolejnych okupacji, naukę w sowieckiej szkole. To właśnie wtedy – gdy pewnego kwietniowego poranku 1940 roku chłopcy zastali w swej szkolnej klasie siedem pustych miejsc – była pierwsza wywózka i właśnie wtedy Leszek z kilkoma przyjaciółmi zawiązali Klub Kwitnącej Wiśni³.

Gdy odchodzili Niemcy – miał 17 lat – dostał pierwszą w życiu pracę w urzędzie jako tłumacz z niemieckiego. Ciekawie opowiada o Ślązakach w niemieckiej armii – z nazwiskami czysto polskimi (lecz pisanych z niemiecka) i czujących się Niemcami. Kolejną pracę otrzymał na kolei, w końcu w 1943 r. został powołany do Baudienstu⁴, gdzie zatrudniono go jako kreślarza w komendzie.

Równocześnie jednak młodzież, w tym Sawicki, zaczęła się wiązać z konspiracją, a zarazem podejmować tajną naukę, przerwaną przez wojnę.

To był czas, kiedy zaczęto odczuwać nadchodzące zmiany. Pracujący tu Niemcy (nie tylko ci, lecz wszyscy obecni we Lwowie, często z rodzinami) zaczęli myśleć o powrocie nach Heimat, natomiast w polskich środowiskach coraz silniej oczekiwano na sygnały o zapowiedzianej akcji „Burza”. We Lwowie pojawiło się coraz więcej ludzi związanych z konspiracją, także cichociemni – wielu z nich zamieszkało w domu Sawickich na górnym Łyczakowie⁵. Tu chwalebną rolę odgrywała matka Leszka.

Leszek Sawicki i jego koledzy zo­stali przyjęci do NOW⁶, wchodzącej w skład lwowskiej AK. Jednak wobec opanowania Lwowa przez oddziały sowieckie akcja „Burza” nie spełniła swego zadania, a chłopcy postanowili przejść za San. Dla Leszka było to pożegnanie ze Lwowem na zawsze…

Nieprzeparta chęć walki pchnęła młodych AK-owców na pomoc Warszawie, gdzie kilka dni wcześniej wybuchło powstanie. Nie dotarli tam niestety, natomiast zostali przechwyceni przez NKWD, które przekazało ich do armii Berlinga, stamtąd zaś do Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie. Tam powierzono Sawickiemu – jako umiejącemu pisać na maszynie – funkcję szefa kancelarii.

Tymczasem rodzina Sawickich musiała poddać się ekspatriacji i osiadła na Dolnym Śląsku. Leszek, dojeżdżając tymczasowo z Dęblina, dostał się na Uniwersytet Wrocławski, na wydział przyrodniczy, wybierając w końcu geologię, a ukończył ją w roku 1950⁷.

Zaraz potem Leszek Sawicki został pracownikiem wrocławskiego oddziału Państwowego Instytutu Geologii i przepracował tam 45 lat, z czego przez 14 lat był jego kierownikiem. Opracowywano tam mapę geologiczną Dolnego Śląska, co wiązało się z nieustannymi badaniami w terenie kilku województw.

Nic więc dziwnego, że praca ta od początku wiązała się z podróżowaniem – i to po całym świecie – które w końcu stało się istotną treścią jego życia. Oto już w 1959 r. włączono go do wycieczki geologów na Kaukaz, co dało uczestnikom możliwość fachowego penetrowania tego masywu górskiego. Bogatszy o to doświadczenie wszedł w skład grupy, która udała się w celach badawczych do Wietnamu, w związku z prowadzonymi tam poszukiwaniami różnych minerałów. Spędził tam dwa lata.

Po tych podróżach trafiło się całkiem inne wydarzenie. Sawicki wraz ze 150-osobową grupą został włączony do udziału w Międzynarodowym Kongresie Geologów w Pradze. Kiedy delegacja znalazła się na miejscu, nastąpiła słynna inwazja państw tzw. Paktu Warszawskiego na Czechosłowację, rządzoną wtedy przez Dubczeka. Był rok 1968. Kongres odbywał się pod kulami, a polscy delegaci ukrywali swoją narodowość, bo nastroje ludności nie sprzyjały Polsce, gdyż – jak pamiętamy – nasze wojsko zostało zmuszone do udziału w tym niesławnym wydarzeniu polityczno-militarnym.

Potem, w 1977 r., kiedy sytuacja polityczna zelżała, był jeszcze prywatny wyjazd do Indii i wiele innych wypraw w różne strony świata. Poznał Himalaje, Karakorum, Pamir, Tien-Szan, Gongga-Shan, Nilgiri, Ural, Andy, wulkany Indonezji, osiągał szczyty ponad 4000 m n.p.m. Kąpał się w morzach koralowych, w Nilu, Gangesie, Mekongu i Peczorze. Był w Tybecie i na Filipinach, w Malezji i Korei, w krajach południowoamerykańskich, w Turcji i wielu, wielu innych krajach i górach – wcześniej w grupach kilkunastoosobowych, później już tylko w 4–6 osób. Swoją aktywność podróżniczą zakończył w 2013 roku. Ostatnia trasa zawiodła go po raz trzeci do Tybetu.

Liczne piękne opisy podsumował rozdziałem zatytułowanym Fotoplastykon. To krótkie omówienia niektórych podróży, z których pozostały mu wielkie ilości zdjęć (szczególne wydarzenia, obserwacje, refleksje).

Książkę kończy wirtualnym powrotem do Lwowa. Był tam po wojnie wiele razy, obserwował, wspominał, rozmyślał. Przypomniał założony z kolegami w czasie wojny Klub Kwitnącej Wiśni⁸. W latach 90. zapisał się do Towarzystwa Miłośników Lwowa i KPW, woził pomoc dla rodaków za kordonem. Wspomniał o czasopismach „Semper Fidelis” i „Cracovia-Leopolis” (bardzo pochlebnie!).

Książka Leszka Sawickiego jest znakomita – polecamy ją naszym Czytelnikom. Ciekawa, pięknie napisana, pełna nie tylko wiadomości o miejscach, ludziach czy wydarzeniach, ale z opisami, które cechuje myśl, erudycja i styl.

Na koniec pozwalamy sobie przytoczyć jeden z sumujących książkę akapitów:

Starałem się żyć ciekawie, w górach zawsze pociągało mnie to, co jest po drugiej stronie przełęczy. Nie widok ze szczytu, lecz właśnie przełęcz, miejsce odpoczynku i refleksji. Bardziej niż drogi interesowały mnie bezdroża, te, o których mówił mój uniwersytecki nauczyciel, że „pies i geolog...” Ciekawość świata zaprowadziła mnie do wielu uroczych zakątków, a pamięć – ale też i zapiski czynione w notatnikach – nie pozwoliły na ich zapomnienie.. Teraz, gdy jestem w wieku, w którym należy tylko rodzynki z ciasta wybierać – mam tych wspomnień bez liku. Są zawsze kolorowe, pachnące, o miłym dźwięku.

2   Szkoła im. św. Marii Magdaleny na początku ul. Potockiego, dziś niezmiennie szkoła polska.

3   W ogrodzie Sawickich na Łyczakowie (patrz niżej) rosło takie drzewo. O klubie tym Sawicki napisał długie wspomnienie, które publikowaliśmy w CL 3 i 4/2008 – pt. Korzenie, drzewo, złote liście.

4   Baudienst był organizacją niemiecką, która powoływała do przymusowych prac fizycznych polską młodzież męską w wieku poborowym, nie mogąc jej powoływać do niemieckiej armii. Lwowska komenda Baudienstu mieściła się przy ul. Pułaskiego (tuż przy głównym wejściu do Parku Kilińskiego) w wielkiej willi należącej do II wojny do Wiktora Chajesa, bankiera i wiceprezydenta Lwowa (pisaliśmy o nim w CL 3/2010).

5   Dom ten zakupili Sawiccy na parę lat przed wojną.

6   Narodowa Organizacja Wojskowa. Należał tam też m.in. Bolek Opałek, dziś – od wielu lat – prezes rzeszowskiego oddziału Tow. Miłośników Lwowa i KPW.

7   Wśród wielu swoich profesorów, których wymienia Sawicki, czytamy znane nazwiska uczelni lwowskich: H. Teisseyre, A. Jahn, M. Klimaszewski, J. Nikliborc, K. Maślankiewicz, S. Tołpa i szereg innych.