PUBLIKACJE

Ksiazki i czasopisma omówione w naszych kwartalnikach

Kobryń Jerzy i Janusz, Wspomnienia sybiraków

♦ Do krakowskiego środowiska kresowo-sybirackiego dotarła książka pt. Wspomnienia sybiraków. Zbiór tekstów źródłowych. Część trzecia. Wydawnictwo ukazało się staraniem Koła Związku Sybiraków w Bystrzycy Kłodzkiej pod redakcją Jerzego Kobrynia i Janusza Kobrynia (wyd. Bystrzyca Kłodzka 2013). Jest to wynik szerokiego odzewu środowiska sybiraków po ukazaniu się części 1 i 2 wspomnień. Zgodnie z podtytułem opasły tom zawiera oryginalne wspomnienia z lat zsyłki lub aresztowania 37 osób i ich rodzin rzuconych na „nieludzką ziemię”. Teksty wspomnieniowe zawierają mnóstwo faktów, dat, nazwisk, miejscowości, fotografii i dokumentów, co świadczy o ich autentyczności, chociaż każda historia ludzkiego życia jest inna. We wszystkich przebija wspomnienie głodu, zimna, insektów, strachu, krzywdy i tęsknoty za rodziną i domem. Każda z historii mogłaby być tematem filmu lub książki. W omawianej publikacji bardzo cenną sprawą jest umieszczenie wielu, bo aż 12, wspomnień dzieci – wychowanków domów dziecka, rosyjskich lub polskich. W większości były to pełne sieroty. Te, które trafiały do rosyjskich domów dziecka, narażone były na szybkie wynarodowienie. Dlatego ważne były działania polskich pedagogów – też zesłańców – którzy wyszukiwali polskie dzieci i umieszczali w miarę możności w polskich domach dziecka. Z wdzięcznością wspominany jest jeden z takich działaczy – Piotr Wojciechowski.

Odrębną częścią książki jest kilka rozdziałów zawierających teksty tłumaczone z języka rosyjskiego: Iriny Flige pracującej w „Memoriale” w Sankt Petersburgu, która zajmuje się formami upamiętnienia polskich ofiar terroru państwowego, oraz rozdziały Natalii Kruk i Olgi Kruszynskiej oparte na protokołach ze śledztw. Kolejną część publikacji (61 stron) stanowi 9 najlepszych prac uczniów – finalistów konkursu historycznego ogłoszonego przez Kuratorium Oświaty w Wałbrzychu we współpracy ze Związkiem Sybiraków w roku 1997/98. Przedstawiają one kolejne dzieje sybirackie spisane z opowiadań żyjących jeszcze świadków. Całość książki wydanej w Bystrzycy Kłodzkiej jest cennym wkładem w dokumentowanie syberyjskich dziejów Polaków.

Chociaż w ciągu ostatnich 25 lat ukazało się już wiele podobnych publikacji, to każdy dokument jest bardzo potrzebny. W tej książce przedstawiono losy tylko kilkudziesięciu rodzin, a przecież było ich setki tysięcy. A środowisko świadków w sposób naturalny stopniowo się zmniejsza. Podsumowaniem niech będzie cytat autorstwa Mariana Jonkajtysa:

Choć smutek serce ściska

I żal, że Wasze drogi

W większości przekroczyły

Już ziemskich doznań progi

To jednak mocno wierzę

Że również te wspomnienia

Przedłużą pamięć o Was…

(DTS)