PUBLIKACJE

Ksiazki i czasopisma omówione w naszych kwartalnikach

Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej (seria)

W czasie niedawnej bytności w Warszawie wstąpiliśmy do Księgarni Wojskowej przy Krakowskim Przedmieściu (do kilku innych też) i zauważyliśmy tam kilkadziesiąt książeczek w identycznych okładkach, wchodzących do serii pn. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, w ramach Biblioteki Historycznej Sztabu Generalnego WP. Wśród nich znaleźliśmy trzy dla nas szczególnie ciekawe: 49 Huculski Pułk Strzelców, autorstwa Ryszarda Brykowskiego (wyd. Oficyna Wydawnicza „Ajax”, Pruszków 1992); 39 Pułk Piechoty Strzelców Lwowskich – Macieja Kozubala (wyd. jw., 1996) oraz 11 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej – Piotra Zarzyckiego.

Z pierwszego dowiedzieliśmy się, że 49 HPS wchodził w skład 11 Karpackiej Dywizji Piechoty, a miejscem jego postoju od czerwca 1921 r. była Kołomyja. Jednak nazwę Huculskiego otrzymał dopiero w 1938 r. We wrześniu ’39 pułk walczył z Niemcami nad Wisłoką, potem został przeniesiony w rejon Przemyśla, Rawy Ruskiej i Mościsk. Bardzo przerzedzony w walkach znalazł się 20 IX we Lwowie, a na skutek znanych wydarzeń po 17 września – resztki przeszły na Węgry.

Natomiast 38 PPSL stał od 1921 r. w Przemyślu, był jednak ściśle związany ze Lwowem, a jego świętem pułkowym był dzień 22 listopada – na pamiątkę oswobodzenia Lwowa w 1918 r. We wrześniu ’39 pułk podjął walkę z Niemcami w rejonie Dunajca, na południe od Tarnowa. Następnie bił się nad Sanem na linii Przemyśl-Bircza, w końcu między Jaworowem a Lwowem. Nie udało się uderzenie na linii Brzuchowice-Hołosko. Jeden z batalionów walczył w rejonie Starego Sambora, w końcu został zmuszony do wycofania się i przejścia na Węgry przez przełęcz Użocką.

Wreszcie 11 KPAL został sformowany z dywizjonów, które stacjonowały w Kamionce Strumiłowej oraz w Gajach Wielkich k. Tarnopola. Od 1921 r. cały pułk stał się garnizonem Stanisławowa, a jego święto pułkowe wypadało 2 czerwca, w rocznicę walki stoczonej z bolszewikami w 1920 r. pod Obodówką. We wrześniu ’39 pułk został skierowany pod Bochnię, później jednak podzielił się. Jedna z baterii walczyła pod Jarosławiem, jednak przy wycofywaniu się natrafiła na sowietów, którzy wzięli pozostałych żołnierzy z dowódcą do niewoli. Inne baterie walczyły w rejonie Jasła, poczem wycofały się ku Przemyślowi. Po walkach w rejonie Sądowej Wiszni baterie wycofały się do lasów janowskich, potem do Brzuchowic i Hołoska (18–20 IX). Tam w rejonie sanatorium wykonano kilka natarć na Niemców, jednak bezowocnie. Na rozkaz gen. Sosnkowskiego zniszczono resztę dział, a niedobitki żołnierzy KPAL dostały się do Lwowa. Żołnierze dostali się do niewoli sowieckiej, część dowództwa została zamordowana przez NKWD.