SYLWETKI

Edward Webersfeld przyszedł na świat we Lwowie w 1846 roku jako drugie z sześciorga dzieci Aleksandra (nauczyciela szkół ludowych w Galicji) i Ludwiki de Darreé. Rodzina Webersfeldów wywodziła się z wiedeńskiej szlachty. Protoplastą rodu był niejaki Johann Georg Weber, nobilitowany do stanu szlacheckiego (i awansowany na porucznika 1 pułku artylerii garnizonowej), który uzyskał prawo do używania predykatu po nazwisku – w brzmieniu „Webersfeld” (był pierwszym, który nosił nazwisko Weber von Webersfeld). Nie wiemy, który z potomków owego porucznika osiedlił się na terenie Galicji. Faktem jest, że rodzina szybko uległa polonizacji.
Już w czasach edukacji szkolnej (w ck Wyższym Gimnazjum w Rzeszowie w latach 1862–1863) oczarował Edwarda teatr. Dowiedziawszy się jednak o zaciągach do powstania (którym patronował generał Rochebrun), porzuca szkolną ławę i wraz z ojcem i bratem Ludwikiem zaciąga się w Ojcowie do Żuawów Śmierci. Biją się pod Miechowem, następnie w oddziale Opackiego, Rogowskiego, gen. Dionizego Czachowskiego, walcząc pod Stefankowem, Borią, Ostrowcem i Rzeczniowem. Później w oddziale Waligórskiego, pod Borowem i w oddziale Grabowskiego pod Osielcem. Po upadku powstania nie wraca już do nauki, powierzając swoje życie pani swego serca – Melpomenie.
Debiutuje w Tarnowie w teatrze prowincjonalnym Sulikowskiego w roku 1865. Później gra w Jaśle u Łobojki, w Stanisławowie u Stengla, a w 1867 roku u przyrodniego brata Modrzejewskiej – Józefa Bendy. Na początku lat siedemdziesiątych występuje w teatrach poznańskich, między innymi u Lecha Nowakowskiego (aktora, dyrektora teatrów prowincjonalnych grających zarówno w Galicji, jak i na scenach niemieckich czy w Poznańskiem). Przez kilka sezonów teatralnych związany jest również z Teatrem Krakowskim (za dyrekcji Adama Skorupki) i naturalnie z teatrem lwowskim. W tym też właśnie czasie jego starsza siostra – Kamilla Josefa – wychodzi za mąż za Heinricha Aemiliana hrabiego von Wimpffen (wnuka Franza Karla z austriackiej linii Wimpffenów i Viktorii Amalii ks. Anhalt-Bemburg). Ożenek ów doskonale sprzyja zacieśnieniu kontaktów z Wiedniem. Nie przeszkadza to bynajmniej Webersfeldowi krzewić wartości patriotycznych w Poznańskiem i na Pomorzu. Gra tam pod pseudonimem Tkaczopolski (spolszczonej formie nazwiska) w wielu polskich sztukach. Po powrocie do Lwowa sam sięga po pióro i pisze kilka obrazków scenicznych, których tematem jest powstanie styczniowe. Carscy bohaterowie i Carski zbir wielokrotnie wystawiani są przez galicyjskie teatry wędrowne. W latach kolejnych gra w wielu trupach teatralnych. Powołuje też własny zespół, z którym w latach 1874––98 wystawia wiele sztuk – między innymi w Tarnowie, Rzeszowie, Śremie, na Śląsku Cieszyńskim i oczywiście we Lwowie.
Webersfeld jest autorem pięciu sztuk scenicznych, napisanych w latach 1897–
–1911 (z czego tylko dwie doczekały się wydania drukiem). Dwie z nich to frywolne fraszki, trzy następne zaś poruszają problematykę powstania styczniowego i napisane zostały celem pozytywistycznego „pokrzepienia serc” uciemiężonego zaborami narodu. Zamierzeniem autora było napisać kilka sztuk, które można by niejako „na gorąco” wystawić w jego teatrze (Webersfeld był przecież antreprenerem trupy teatralnej). Dobrze, że choć jedna ze sztuk (Carscy bohaterowie) ukazała się drukiem w poczytnej wówczas lwowskiej serii „Biblioteczki Teatrów Amatorskich”. Druk ów zaświadcza, że teatr amatorski wypełnił bez reszty życie Edwarda Webersfelda. Do gry aktorskiej, prowadzenia teatru, szkiców i wspomnień z życia teatru, a wreszcie i do pracy teatroznawczej dołączył tym samym płody swego literackiego pióra. O popularności Carskich bohaterów świadczy to, że sztuka doczekała się nawet drugiego wydania (w pięć lat po śmierci autora).
Webersfeld zapisał się w pamięci również jako autor wspomnień. Te podzielić można na dwa nurty: powstańczy i aktorski. Są one dziś wspaniałym dokumentem minionej epoki. Zwłaszcza te teatralne, zgrupowane w dwóch cyklach: Z teki aktora – wspomnienia i Teatr prowincjonalny w Galicji, doczekały się przedruków, m.in. w wydawanej w latach 60. XX wieku Bibliotece Pamiętników Polskich i Obcych pod redakcją W. Zawadzkiego.
Jako publicysta współpracował Webersfeld z ponad 10 tytułami czasopism. Najistotniejsza jednak była chyba dla niego współpraca ze „Sceną i Sztuką”, „Echem Muzycznym, Teatralnym i Artystycznym” i lwowskim „Dziennikiem Polskim”. Był też Webersfeld recenzentem kilkudziesięciu imprez artystycznych Lwowa.
Pomimo tak zaangażowanej postawy, chcąc jeszcze bardziej współuczestniczyć w kulturalnym życiu Lwowa, podjął się (wraz z Arturem Cybańskim) założenia własnego pisma. „Życie” – bo o nim mowa, utrzymało się niestety jedynie ponad rok (wychodząc w I. 1893–1894). Był to dwutygodnik o bardzo szerokim wachlarzu tematycznym – od polityki, poprzez sprawy społeczne, aż do ekonomicznych włącznie. Krótki żywot pisma spowodowany był prawdopodobnie kłopotami finansowymi redakcji. Pamiętać przy tym należy, iż Webersfeld w owym czasie właściwie pozostawał bez teatralnego angażu (po roku 1894 grywał już jedynie gościnnie w kilku sezonach teatralnych, prowadząc między innymi w latach 1904–1905 Teatr Ludowy Miłośników Sceny we Lwowie). Stan ów zresztą zdarzał się na tyle często, iż antreprener zdecydował się ostatecznie przyjąć ofertę stabilnej posady ck radcy prawnego w lwowskim magistracie.
Będąc z natury społecznikiem, angażował się w działalność Towarzystwa Weteranów z lat 1863–64 (wraz z Ignacym Kurniewiczem i Karolem Widmanem znalazł się w gronie inicjatorów założenia towarzystwa), zaś do swej śmierci aktywnie działał w Towarzystwie Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania 1863/64.
Ostatnie lata życia niegdysiejszego aktora „wędrowniczka” wypełniła praca nad dwoma monografiami. Są to: dwukrotnie wydany (w 1904 i 1909 roku) – Jaworów. Monografia historyczna, etnograficzna i statystyczna, jak też nieoceniona dziś publikacja z historii teatru Teatr Miejski we Lwowie za dyrekcji Ludwika Hellera 1906–1918, wydana na rok przed śmiercią autora – w 1917 roku.
Zmarł 3 sierpnia 1918 roku. Spoczywa (wraz ze swoim bratem Ludwikiem) w kwaterze powstańczej na Cmentarzu Łyczakowskim.
Maciej Dęboróg-Bylczyński