SYLWETKI

MARIA BACZYŃSKA

NIEZAPOMNIANA NAUCZYCIELKA

Wiele osób ze starszego pokolenia lwowian (z tamtej i tej strony kordonu) może pamiętać panią Marię Baczyńską – „Panią Masię”, nauczycielkę, rozmiłowaną w swym mieście, jego historii, kulturze, krajobrazie i wszelkich jego sprawach. Po ekspatriacji osiadła w Zakopanem i to było jej szczęście, bo Tatry kochała niemal tak jak Lwów. Urodziła się we Lwowie w 1902 r., była córką sędziego Adama Baczyńskiego. Rodzina mieszkała w międzywojennym 20-leciu na samej górze ulicy Teatyńskiej.
Maria Baczyńska uczęszczała do Gimnazjum im. Królowej Jadwigi¹, ukończyła studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Jej specjalnością zawodową była ulubiona geografia, toteż po swych zajęciach nauczycielskich w lwowskich średnich szkołach oddawała się bez reszty wolontariatowi przy katedrze prof. Eugeniusza Romera, opiekowała się tam m.in. biblioteką.
Kiedy nadeszła II wojna i kolejne okupacje, Pani Baczyńska nie wróciła do pracy w szkolnictwie. Podjęła się natomiast udzielania prywatnych lekcji dla młodzieży, co było wtedy dość rozpowszechnione, ponieważ nauka w szkołach okupacyjnych nie odpowiadała potrzebom młodzieży i jej rodziców (rodziny, w miarę możliwości, pomagały sobie wzajemnie).
Piszący te słowa należał do 3-osobowego kompletu, z Hanką Gröo i Krzysztofem Chwalibogowskim². Oboje oni byli dziećmi znanych lekarzy, natomiast mojego ojca nie było wtedy w kraju, a matka – z wykształcenia romanistka – pracowała jako przyuczona pielęgniarka u prof. Groëra.
Kiedy ukończyliśmy VI klasę (1943), pani Masia doprosiła do naszego kompletu p. inż. Podlachę³, aby na poziomie gimnazjalnym uczyć nas matematyki i łaciny. Niestety wszystko skończyło się po niespełna roku (1944), kiedy niektórzy z nas wyjechali ze Lwowa, zatrzymując się czasowo w różnych miastach zachodniej Małopolski.
Pani Masia wraz z matką i bratem Zygmuntem (ojciec już nie żył) wyjechała jako „repatriantka” (w istocie ekspatriantka) chyba w 1946 r. We wspomnianym Zakopanem jej wieloletnia przyjaciółka p. Augusta Cehak (Pani Cienia)⁴ przygotowała dla nich locum w „Reglance” w Jaszczurówce⁵. Jednak po niedługim czasie obie panie przeniosły się na Antołówkę, Baczyńscy do „Bajbuzy”⁶.
Pani Masia w Zakopanem nie wróciła już do pracy nauczycielskiej. Najpierw podjęła pracę w bibliotece miejskiej, później związała się z „Cepelią”, wykonując góralskie wyszywanki na ozdobnych wyrobach
Ostatni okres życia był bardzo smutny dla Pani Marii Baczyńskiej. Zmarł jej brat (matka dużo wcześniej). Lata zrobiły swoje, w końcu samotna egzystencja stała się niemożliwa. Zabrano ją do Zakładu Helclów w Krakowie, zmarła tam w 1983 roku – mija właśnie 30 lat. Została pochowana na cmentarzu Podgórskim. Żegnała ją garstka pamiętających…

To od Pani Baczyńskiej przejąłem oddanie sprawom lwowskim, które z czasem wypełniły bez reszty mój umysł, mój czas, moje życie. Myślę, że Pani Masia byłaby zadowolona z wieloletniego wydawania naszego kwartalnika, na pewno by naszej redakcji pomagała, doradzała. Szkoda, że Jej nie ma.

Andrzej Chlipalski

1    Od dawnych Jadwiżanek oczekujemy informacji o tamtych latach życia Marii Baczyńskiej.
2    Oboje już nie żyją.
3    Późniejszy profesor na Śląsku, syn znanego profesora lwowskiego.
4    Augusta Cehak była córką pisarza z Wilna Adama Cehaka, który pisał pod nazwiskiem Stodor.
5    Przy drodze na Cyrhlę, tuż obok pięknej kaplicy Witkiewicza.
6    Właścicielką tego pięknie urządzonego domu była znana w latach „Zielonego Balonika” krakowska malarka, pani Anna Gramatyka-Ostrowska – II v. Ambrożewiczowa. PanI Baczyńska mieszkała z bratem w skromnych pokoikach na parterze.