SYLWETKI

Jan Zbigniew Szczepański – prof. dr med. urodził się w 1929 r. w Kozowej, w powiecie brzeżańskim, woj. tarnopolskim, na Podolu. Rodzicami jego byli Marcin Szczepański i Franciszka z d. Kleinrok. Do II wojny ukończył cztery klasy szkoły powszechnej. Niedługo po wybuchu wojny jego ojciec, jako że był funkcjonariuszem Policji Państwowej, został przez NKWD aresztowany, skazany na 20 lat łagrów i wywieziony w głąb ZSRR. Z łagru został zwolniony w wyniku układu Sikorski-Majski z 1941 r. i mimo skrajnego wyczerpania, z trudem dotarł do Armii Polskiej tworzonej na terenie Związku Radzieckiego przez generała Władysława Andersa. Przeszedł z nią cały szlak bojowy poprzez Iran, Irak do Afryki, a następnie do Europy. Wcielony do służb medycznych, jako sanitariusz brał udział w bitwie pod Monte Cassino. W 1945 r., po rozwiązaniu Armii Andersa powrócił do Polski, gdzie był szykanowany i prześladowany przez służbę bezpieczeństwa.

Zbigniew wraz z matka i siostrą Romualdą, jako tzw. rodzina policyjna, w 1940 r. zostali zesłani do Kazachstanu. Tam, mimo że miał zaledwie 11 lat, był zmuszony do ciężkiej pracy w kołchozie. W listopadzie 1945 roku powrócił wraz z rodziną do Polski i zamieszkał w Gliwicach.

Tu rozpoczął naukę na skróconych kursach wieczorowych w Gimnazjum i Liceum im. A. Struga, gdzie zdał maturę w 1949 r. W tymże roku rozpoczął studia medyczne na Wydziale Lekarskim Akademii Lekarskiej w Bytomiu. W czasie studiów od 1950 roku pracował w Zakładzie Chemii Ogólnej pod kierunkiem doc. Stanisława Przebendowskiego. Po ukończeniu studiów w 1954 r. rozpoczął pracę w Klinice Pediatrii w Zabrzu, kierowanej przez profesora Artura Chwalibogowskiego. Tam uzyskał I i II stopień specjalizacji zawodowej z pediatrii, a równocześnie prowadził Kliniczne Laboratorium Biochemiczne. Stopień doktora uzyskał w 1966 r., na podstawie dysertacji Zachowanie się białka i frakcji białkowych surowicy krwi u niemowląt z biegunką. Na podstawie oceny ogólnego dorobku naukowego i przedłożonej rozprawy Przewlekłe enteropatie u dzieci: klasyfikacja, klinika i badania immunochemiczne otrzymał stopień doktora habilitowanego w zakresie pediatrii w 1973 roku. W kierowanym przez niego Laboratorium Biochemicznym, po raz pierwszy w Polsce przeprowadzono badania immunochemiczne dotyczące wydalania białek osoczowych u dzieci zdrowych, u noworodków i u wcześniaków. Badania te prowadzone były dla stanów patologicznych i w przewlekłych enteropatiach (patologiczne stany w obrębie jelit, w tym celiakia), u dzieci z mukowiscydozą (często genetycznie warunkowana choroba występująca u dzieci i u młodych dorosłych osób, a także u pacjentów z astmą oskrzelową).

W 1973 roku został mianowany kierownikiem Kliniki Pediatrii w Bytomiu. Przez dwie kadencje 1981–1987 był dziekanem Wydziału Lekarskiego Śląskiej Akademii Medycznej w Zabrzu. W zakresie prac naukowych był promotorem 29 dysertacji doktorskich i opiekunem rozprawy habilitacyjnej. Recenzował 31 rozpraw doktorskich oraz 3 habilitacyjne. W czasie swojej działalności naukowej współpracował z wieloma komitetami Polskiej Akademii Nauk, w tym z Komitetem Rozwoju Człowieka Wydziału Nauk Medycznych, Komisją Ekologii Rozwojowej, Komisją Ochrony Środowiska Regionów Przemysłowych. Współpracował z Polskim Towarzystwem Pediatrycznym. Był członkiem Europejskiej Grupy Roboczej do Walki z Mukowiscydozą i Międzynarodowego Towarzystwa „Interasma”. Reprezentował Polskę na wielu konferencjach i zjazdach naukowych w kraju i za granicą: Sztokholm 1970, Wiedeń 1971, Holandia 1975, Paryż 1976, Moskwa 1979, Wyszehrad 1980, USA 1980, Erfurt 1984, Magdeburg 1985, Helsinki 1986.

Na publikowany dorobek naukowy prof. Zbigniewa Szczepańskiego składa się ponad 180 opracowań, w tym artykuły zamieszczane w czasopismach polskich i zagranicznych, streszczenia i doniesienia opublikowane w materiałach zjazdowych krajowych i zagranicznych. Jest też współautorem skryptu Postępowanie w częściej spotykanych chorobach u dzieci wydanym pod redakcją B. Hager-Małeckiej. Za osiągnięcia naukowe i dydaktyczne był nagradzany nagrodami II i III stopnia rektora ŚAM. Był odznaczony m.in.: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi i szeregiem innych.

Żonaty z Alicją Kobierską-Szczepańską (dr n. med., pediatra, adiunkt ŚAM), ojciec Marii (dr hab. n. med., pediatra, nefrolog) i Tomasza (prof. dr hab. n. med., pediatra, hematolog i onkolog dziecięcy). Wszyscy członkowie jego rodziny mają również bardzo duży osobisty dorobek naukowy oraz wkład w rozwój polskiej medycyny.

Jan Zbigniew Szczepański po długiej i ciężkiej chorobie zmarł 13 marca 2014 roku. Bardzo uroczysta ceremonia pogrzebowa odbyła się w Zabrzu w kościele pod wezwaniem św. Józefa oraz na cmentarzu św. Anny.

Tomasz Szczepański