SYLWETKI

Stefan Banach

70. rocznica śmierci wielkiego matematyka

Ławeczka Banacha na krakowskich Plantach

Bywają przypadkowe spotkania, których skutki są dalekosiężne. Tak zdarzyło się w roku 1916 na krakowskich Plantach, gdy spacerujący uczony matematyk dr Hugo Stein­haus usłyszał rozmowę dwóch młodych ludzi na temat nowego pojęcia matematycznego, tzw. całki Lebesque’a. Dyskutantami byli przyszli wybitni badacze – Stefan Banach i Otto Nikodym. Steinhaus – współtwórca lwowskiej szkoły matematycznej – pracował wówczas nad problemem matematycznym, którego nie mógł rozwiązać. Trudne zagadnienie przedstawił swoim nowym znajomym. Po kilku dniach Banach przyniósł mu gotowe rozwiązanie.

Steinhaus zatrudnił Banacha jako asystenta na Politechnice Lwowskiej, mimo że ten nie miał ukończonych studiów, matematyką zajmował się amatorsko, a pracował jako nadzorca robotników. 

Nikt nie wie, w którym miejscu na Plantach odbyła się wspomniana rozmowa. Krakowskie środowisko naukowe podjęło próbę ustalenia miejsca kultowego – właściwej ławki na Plantach. Matematycy, państwo Danuta i Krzysztof Ciesielscy, określili prawdopodobne miejsce spotkania: przy ul. Straszewskiego w pobliżu Wawelu. Ławeczkę postawiono w alejce obok zakola z popiersiem Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Alejka ta istniała też sto lat temu, a na ławce umieszczono tabliczkę ze stali nierdzewnej z napisem: Ławka upamiętnia rozmowy Stefana Banacha o matematyce w 1916 r.

Był projekt umieszczenia na Plantach pomnika Banacha, ale nie uzyskano zgody władz. Jego popiersie odsłonięto w roku 1999 przed budynkiem Instytutów Matematyki i Fizyki UJ przy ul. Reymonta 4.

Stefan Banach stworzył dział matematyki – analizę funkcjonalną – i wprowadził pojęcie przestrzeni, nazwanych potem „przestrzeniami Banacha”. Obok Mikołaja Kopernika i Marii Skłodowskiej-Curie jest zaliczany do najwybitniejszych uczonych światowych.