SYLWETKI

Szpitalnicy

   100-lecie urodzin wybitnego architekta Janusza Kraussa (1906–1982) daje okazję do wspomnienia ogromnego udziału ludzi pochodzących ze Lwowa w tworzeniu na nowo różnych dziedzin życia w zniszczonej i zaniedbanej Polsce lat po II wojnie światowej.
   W 1954 r. powstało w Warszawie Biuro Projektów Służby Zdrowia, którego celem było planowe tworzenie sieci nowoczesnego szpitalnictwa, projektowanie obiektów służby zdrowia – szpitali, przychodni, zespołów akademii medycznych, uzdrowiskowych itd. W biurze tym przez wiele lat czołowe miejsce – wśród licznej kadry architektów warszawkich – zajął doskonały architekt lwowski Stefan Porębowicz, zarazem profesor wydziałów architektury politechnik w Gdańsku i Warszawie. Na terenie powojennej Polski zrealizował wiele znaczących obiektów (m.in. szpital im. Żeromskiego w Nowej Hucie).
   S. Porębowicz urodził się we Lwowie w 1904 r., zmarł w Warszawie w 1984 r. Był synem znakomitego romanisty, profesora UJK i tłumacza, Edwarda Porębowicza.
   Wkrótce po powstaniu centrali BPSZ w Warszawie również w 1954 r. powołano do życia jej oddział w Krakowie. Jego twórcą i przez lata czołowym projektantem był architekt Janusz Krauss, który tu wychował cały zespół projektantów szpitalnictwa. Jego najważniejszym dziełem był szpital w Nowych Tychach.
   J. Krauss urodził się we Lwowie, jednak studia ukończył na Politechnice Warszawskiej i tam do II wojny pracował. Po Powstaniu znalazł się w Krakowie i pozostał do lat 60., kiedy wyjechał do Płd. Afryki i jeszcze przez lata pracował w Durbanie. Tam zmarł.
   Oddziały i pracownie BPSZ powstały jeszcze w kilku innych miastach kraju, jednak – z jednej strony kryzys ekonomiczny (i nie tylko), w jaki popadała systematycznie PRL, z drugiej strony realistyczna ocena potrzeb po okresie zimnej wojny, z trzeciej zaś daleko idąca zmiana systemu leczenia i hospitalizacji – doprowadziły wspólnie do drastycznego zmniejszania się liczby inwestycji budownictwa służby zdrowia. Fakty te spowodowały likwidowanie lub prywatyzowanie pomniejszonych placówek projektowych.
   Stefan Porębowicz i Janusz Krauss mają jednak swoje trwałe, choć niestety już zapomniane miejsce w dziejach projektowania szpitali przed, a zwłaszcza po II wojnie.
   Ciepłe wspomnienie chciałbym poświęcić również arch. Andrzejowi Nitschowi (1911–2002) – rodowitemu krakowianinowi, po wojnie zamieszkałemu w Warszawie i też związanemu z BPSZ – który ukończył Wydział Architektury Politechniki Lwowskiej i do końca życia był wielkim miłośnikiem Lwowa i propagatorem lwowskich tradycji w architekturze. Parę lat pobytu pod Wysokim Zamkiem sprawiło, że czuł się do końca lwowiakiem.

Andrzej Chlipalski